کجی یا دیستونی گردن یک عارضه‌ی عضلانی است که باعث چرخیدن گردن و یا کج شدن آن به طرفین می‌شود.
علت این عارضه، انقباض غیرطبیعی عضلات گردن می‌باشد. این عارضه ممکن است به‌صورت مادرزادی و یا اکتسابی وجود داشته باشد.
کجی اکتسابی گردن به‌صورت ناگهانی و در اثر برخی عوامل فیزیولوژیک، آسیب‌ها، عفونت، تومورهای ناتوان‌کننده که بر روی اعصاب سر و گردن فشار می‌آورند و عارضه‌های دیگری که می‌توانند باعث آسیب دیدن عضلات گردن شوند ایجاد می‌شود.
زمانی که نتوان هیچ علتی را به ایجاد این عارضه مربوط دانست، به آن کجی ایدیوپاتیک گردن گفته می‌شود.
این مشکل عضلانی ممکن است به‌صورت موقت بوده و یا مدت‌زمان‌های طولانی در گردن وجود داشته باشد.
این عارضه در اکثر موارد به‌طور کامل قابل‌درمان بوده و می‌توان برای درمان آن از روش‌هایی چون ورزش و عمل جراحی استفاده نمود.
کجی گردن در مواردی که علت آن مانند رشد غیرطبیعی استخوان‌ها شناخته‌شده باشد، به‌خوبی قابل‌درمان است.
بااین‌حال در مواردی از این بیماری که علت ایجاد آن مشکلات مربوط به دستگاه عصبی بوده و یا ناشناخته است، احتمال موفقیت‌آمیز بودن درمان کمتر شده و بیمار باید به دنبال روشهای درمانی نورولوژیک برای این عارضه باشد.
علل ایجاد
اساس ایجاد دیستونی گردن، انقباض و یا کوتاه بودن بیش‌ازحد عضله‌ی جناغی چنبری پستانی (SCM) در ناحیه‌ی گردن است که باعث کج شدن سر به طرفین شده و منجر به محدودیت دامنه‌ی حرکتی عضلانی می‌شود.
این عارضه ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود.
ممکن است در عارضه‌ی خم شدن سر به طرفین، تعداد زیادی از عضلات درگیر باشند. اکثر این عضلات توسط عصب فرعی نخاع کنترل می‌شوند که وظیفه‌ی کنترل حرکاتی چون چرخش و کج کردن سر، بالا بردن شانه‌ها و خم کردن گردن رو به عقب را بر عهده دارد.
عوامل مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث این‌گونه آسیب‌ها و اختلالات عضلانی شوند که می‌توان موارد زیر را در این میان نام برد:
اختلالات مربوط به استخوان‌های گردن
آسیب به نخاع
آسیب‌های خارجی
عفونت‌های ناحیه‌ی گردن
استفاده از داروها مانند داروهای ضد روان‌پریشی و ضد تهوع
تومورهایی که باعث فشار آمدن به اعصاب گردن و قاعده‌ی جمجمه می‌شوند.
عوامل خطر
عوامل خطر مربوط به عارضه‌ی گرفتگی گردن عبارت‌اند از:
اختلالات عصبی و عضلانی به دلیل رشد تومور در مغزیا نخاع
اختلالات مورفولوژیک سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)
سکته
مشکلات مربوط به راه‌های هوایی، التهاب گلو که باعث چرک و آبسه شود، سرماخوردگی شدید که باعث درگیر شدن سینوس‌ها و گوش‌ها شود (سینوزیت مزمن و حاد)
عفونت طناب نخاعی، گردن، سر، فک، دهان و یا حتی پوست سر
آسیب‌های شدید خارجی که سر و گردن را درگیر می‌کنند و یا استفاده‌ی نامناسب و بیش‌ازحد از عضلات این ناحیه
استفاده از داروهای افسردگی خاص و داروهای استفاده‌شده برای کنترل حالت تهوع
آرتروز مهره‌های گردن
اختلالات مربوط به رگ‌های خونی و رگ‌های لنفی
سابقه‌ی فامیلی عارضه (به‌ندرت)
توجه داشته باشید که داشتن یکی از عوامل خطر برای ایجاد این عارضه به معنی ابتلای حتمی به این عارضه نخواهد بود.
این عوامل خطر تنها خطر ایجاد این عارضه در افراد نسبت به کسانی که این عوامل خطر در آن‌ها وجود ندارد را زیاد می‌کنند. برخی از این عوامل خطر نسبت به دیگران اهمیت بالاتری دارند.
علائم و نشانه‌ها
در برخی از کودکان و بزرگ‌سالان مبتلا به کجی گردن، ممکن است میزان کج بودن گردن بسیار کم بوده و حتی دیده نشود. بااین‌حال، این عارضه در صورت درمان نشدن با گذشت زمان بدتر خواهد شد. علائم و نشانه‌های گفته شده در زیر ممکن است در فرد دیده شوند:
کج شدن سر به یک طرف، حالت نامناسب سر و در برخی از موارد، بالا بودن یکی از شانه‌ها نسبت به دیگری
حرکت محدود سر یا گردن
دردی که به‌تدریج در گردن، شانه‌ها، پشت و سینه منتشر می‌شود.
خشک شدن و گرفتگی عضلات ناحیه‌ی گردن و شانه
در برخی از موارد، حساسیت عضلات نسبت به لمس و سوزش آن‌ها در مناطق درگیر دیده می‌شود.
عوارض محتمل
عوارض ایجاد شده در اثر دیستونی گردن، تا حد زیادی به شدت عارضه و وجود عارضه‌های ثانویه بستگی دارند. این عوارض عبارت‌اند از:
التهاب و درد در عضلات به دلیل چرخیدن بیش‌ازاندازه
ریشه‌های عصبی ناحیه‌ی گردن ممکن است درگیر شوند که باعث ایجاد مشکلات نورولوژیک در سر و گردن می‌شوند.
ایجاد دوباره‌ی عارضه پس از درمان و انجام عمل جراحی (این مشکل معمولاً در پس از درمان گرفتگی عضلات گردن ایجاد می‌شود.)
تشخیص
یک معاینه‌ی فیزیکی ساده می‌تواند برای تشخیص کجی گردن کافی باشد. بااین‌حال، برای تعیین شدت عارضه و تشخیص عضلات درگیر در کجی اکتسابی گردن، آزمایشات تشخیصی خاصی انجام می‌شوند. این آزمایشات عبارت‌اند از:
معاینه‌ی فیزیکی و بررسی سوابق پزشکی
عکس‌برداری از گردن با اشعه‌ی ایکس (بررسی نخاع در ناحیه‌ی گردن)
اسکن اولتراسوند گردن
الکترومیوگرافی برای بررسی سطح سلامتی اعصاب و عضلات
اسکن ام آر آی مغز
بررسی و معاینه‌ی جامع سیستم عضلانی و عصبی. بدین منظور، یک معاینه‌ی جامع فیزیکی برای بررسی توانایی‌های فرد برای انجام برخی حرکات کششی خاص و خم کردن گردن صورت می‌گیرد.
این حرکات می‌توانند برای بررسی وضعیت اعصاب و توانایی‌های حرکتی فرد مورد استفاده قرار بگیرند.
معاینه‌ی چشم‌ها برای رد کردن احتمال فلج عصبی و علائم چشمی آن
درمان
روشهای درمانی مورد استفاده برای این عارضه به شکلی طراحی شده‌اند که می‌توانند علائمی چون گرفتگی، درد و اختلالات عملکردی را کمتر کنند.
اکثر روشهای درمانی مورد استفاده برای رفع علائم عارضه طراحی شده و در آن‌ها سعی می‌شود تا گرفتگی‌های دیستونی رفع شود.
هیچ روش درمانی خاصی وجود ندارد که بتوان آن را برای همه‌ی موارد عارضه به کار گرفت.
استراتژی درمانی استفاده‌شده برای عارضه‌ی کجی گردن بر سه پایه استوار است. (این روشهای درمانی ممکن است به‌تنهایی و یا همراه با هم مورد استفاده قرار بگیرند.):
داروهای خوراکی
دیستونی یا کجی گردن توسط طیف وسیعی از داروها که اثر ضد اسپاسم دارند درمان می‌شود.
تزریق سم بوتولینم
کجی گردن را می‌توان با استفاده از سم بوتولینم نوع A درمان کرد. سم بوتولینم در مقادیر بسیار کم به‌طور مستقیم به درون عضله تزریق شده و باعث “تضعیف” آن می‌شود.
این سم درواقع باعث “بلوکه شدن” پیام‌های عصبی می‌شود که وظیفه‌ی منقبض کردن عضله را بر عهده دارند.
سم بوتولینم ماندگاری نسبتاً کمی دارد (چند هفته تا چند ماه) چراکه پایانه‌های عصبی جدیدی در منطقه ایجاد می‌شوند،
در این مرحله باید تزریقات دوباره انجام شوند. در برخی از موارد، سم بوتولینم پس از گذشت ۵ تا ۱۰ روز از تزریق اثر خود را نمایان می‌کند.
فیزیوتراپی
روشهای درمانی فیزیوتراپی نیز به بهبود انعطاف پذیری عضلات گردن و در نتیجه درمان کجی گردن کمک می‌نماید،
روشهای مختلفی مانند استفاده از بریس گردن، ماساژ درمانی، درمان دستی، تراکشن، ورزش درمانی، طب سوزنی و تریگر پونت تراپی می‌توانند به بهبود وضعیت دیستونی گردن کمک نمایند.
عمل جراحی
در برخی از موارد، ممکن است انجام عمل جراحی ضروری باشد. عمل جراحی زمانی در نظر گرفته می‌شود که دیگر روشهای درمانی بر روی بیمار اثرگذار نباشند.
عمل جراحی بیشترین اثر را در بیماران مبتلا به کجی ایدیوپاتیک گردن دارد. عمل جراحی، سیستم عصبی را در سطوح مختلفی تحت تأثیر قرار داده و مسیرهای مسئول برای حرکات غیرطبیعی را اصلاح می‌کند.
برخی از انواع عمل‌های جراحی، از عمد به نواحی کوچکی از تالاموس (تالاموتومی)، عقده‌های قاعده‌ای (پالیدوتومی) و یا دیگر مراکز عمیق مغزی آسیب می‌زنند.
اخیراً، تحریک عمیق مزمن مغزی (DBS) برای درمان این عارضه مورد استفاده قرار گرفته و موفقیت‌هایی را نیز به همراه داشته است.
دیگر روشهای جراحی مورد استفاده عبارت‌اند از بریدن اعصابی که به داخل ریشه‌های عصبی عمق گردن در نزدیکی نخاع می‌روند (ریزوتومی گردنی قدامی) و یا برداشتن اعصاب در قسمتی که می‌خواهند وارد عضله‌ی منقبض‌شده شوند (قطع انتخابی اعصاب محیطی)
در افرادی که به دیستونی یک‌جانبه مبتلا هستند، می‌توان عمل پالیدوتومی را انجام داد.
در افرادی که به دیستونی دوجانبه‌ی کلی مبتلا هستند تحریک عمیق مغز در نقطه‌ی قاعده‌های مغزی نوعی عمل جراحی انجام شده بسته به انتخاب خود فرد است.
آثار ناشی از تحریک عمیق مغزی برای درمان دیستونی، در دوره‌ی اولیه‌ی پس از عمل مشخص نخواهد شد.
هدف از انجام عمل جراحی، برداشتن انتخابی اعصاب عضلاتی است که تحت انقباض تونیک قرار دارند.
این عمل برداشتن اعصاب، بر روی ریشه‌های عصبی دورسال در خارج از کانال نخاعی از مهره‌ی C1 تا C6 انجام می‌شود.