بیماری صرع

صرع چیست ؟

حملات تشنجی مکرر ، صرع نامیده می‌شود، صرع (Epilepsy) ، یک بیماری عصبی است که بوسیله حملات تکرار شونده ناشی از نارسایی حرکتی ، حسی یا روانی با یا بدون بیهوشی یا حرکات تشنج‌آور مشخص می‌شود.

از زمان بوجود آمدن انسان بر روی کره زمین صرع نیز وجود داشته است. امروزه انواع گوناگونی از صرع شناخته شده است.

وقتی مغز بطور طبیعی کار کند یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید که این امواج مانند الکتریسته در مسیر اعصاب مغزی عبور می‌کند.

« اپی‌لپسی » یا صرع حالتی است که یکسری از این تشنجها و طوفانهای الکتریکی در مغز بطور مرتب و با فاصله زمانی خودبخود ایجاد شده و خاموش شوند.

که این جرقه الکتریکی و طوفان الکتریکی بسته به محل خود در مغز علائم و نوع تشنج و صرع را تعیین می‌نماید. یکبار تشنج هیچگاه صرع نیست بلکه دو تا سه بار تشنج می‌باید رخ دهد تا پزشک تشخیص صرع را مطرح نماید.

علل صرع

گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمی‌شود.

در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنجی به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای درخشان و شدید بروز می‌کنند و در برخی دیگر هیچ عامل شروع کننده‌ای وجود ندارد.

در صرع نشاندار حملات ناگهانی را می‌توان در یکی از چندین علت شناخته شده جستجو کرد که شامل تومورهای مغزی ، بیماریهایی که بر رگهای خونی مرکزی اثر می‌گذارند و انواع سموم می‌باشد.
به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست (تشنج ناشی از تب).

انواع صرع

انواع مختلفی از تشنجهای صرعی تاکنون شناخته و تعریف شده است. در بچه‌ها تشنجهای تونیک – کلونیک شایعتر است، بیشتر از سه چهارم کودکان مبتلا به صرع ، از این نوع تشنج رنج می‌برند، صرع کوچک یا ابسانس دومین نوع شایع صرع ( epilepsy) در کودکان است.

صرع موضعی یا صرع حرکتی و صرع نسبی یا پارشیال خوش‌خیم از دیگر انواع صرع هستند.

صرع بزرگ یا تشنج تونیک – کلونیک

شایعترین نوع صرع ، صرع بزرگ (Grand mal) است و هنگامی رخ می‌دهد که مناطق حرکتی مغز دچار عارضه شده است و اسپاسمهای شدید و بی‌هوشی را دربردارد.

در اغلب موارد صرع اصلی ، قبل از آغاز حمله و غش به بیمار یک حالت درونی دست می‌دهد که این اخطار خوانده می‌شود. این حالت در لاتین Aura نامیده می‌شود و می‌تواند به صورت روانی یا جسمی باشد. مثل شنیدن صدایی (جسمی) و یا احساس خوشبختی یا بدبختی (روانی).

بیمار ممکن است بوی مشخصی را حس کند و یا گمان کند که نور درخشنده‌ای می‌تابد. بعد از چند لحظه بیمار بی‌هوش می‌افتد که این مرحله کوتاه، تونیک است که تمام ماهیچه‌ها متشنج و منقبض می‌شوند، تنفس بیمار قطع می‌شود و رنگش نیز ممکن است کبود شود.

مرحله بعدی کلونیک است که اندامها تکانهای مختصری می‌خورند. در خلال این مدت بیمار ممکن است زبانش را گاز بگیرد.

مراحل علائم تشنج تونیک – کلونیک به ترتیب زیر است:

تحریک پذیری یا رفتارهای غیرعادی به مدت چند دقیقه پیش از بروز تشنج (Aura).

اسپاسم و انقباض عضلات که ۳۰ ثانیه طول می‌کشد و کودک در طی آن بیهوش شده و به زمین می‌افتد و تنفس نامنظم می‌شود.

حرکات پرشی اندامها یا صورت که می‌تواند از ۲۰ ثانیه تا چند ساعت طول بکشد. در این مرحله ممکن است فرد زبانش را گاز بگیرد و کنترل مثانه یا روده را از دست بدهد‌ و دچار بی اختیاری ادراری و‌مدفوعی شود

پس از آنکه تشنج متوقف شد، ممکن است فرد تا چند دقیقه بیهوش باقی بماند.
بعد از بازگشت هوشیاری ، بیمار معمولاً گیج است و سردرد دارد و ممکن است به خواب رود.

صرع کوچک یا تشنج ابسانس

صرع کوچک (Petit mal) ، که در آن مناطق حسی دستگاه عصبی مرکزی دچار آسیب می‌شود.

در بین بچه‌ها شایع است که معمولا تشنج آنی است و یک لحظه به طول می‌انجامد. کودک بازی را متوقف کرده و ساکت می‌ایستد در حالی که یک حالت سستی و بی‌حالی در صورتش دیده می‌شود.

پس صرع کوچک عبارتست از زایل شدن شعور برای مدتی کوتاه ، بدون اینکه در بیمار تشنج یا زمین خوردگی و یا Aura دیده شود.

این نوع صرع یکی از شایعترین صرع‌ها نزد کودکان و دانش آموزان است . رنگ پریده ، چشمانش به یک نقطه خیره شده و از اطراف خود بی‌خبر است.

مدت آن حتی امکان دارد بسیار کوتاه بوده و قابل رویت نباشد. شروع آن از سه تا سیزده سالگی است که اگر درمان اصولی شود برای همیشه از بین می‌رود و در غیر اینصورت در سنین بالاتر به صرع بزرگ تبدیل خواهد شد.

از علل این نوع صرع ، تومورها ، حوادث ، تصادف ، ضربه‌های مغزی و … را می‌توان بیان کرد.

از نشانه های بارز صرع کوچک که می‌توان در کلاس درس مشاهده کرد، نحوه نوشتن املا دانش‌آموزان است که ممکن است در حین حمله ، دو یا سه خط از املا را جا بیندازند. پس از حمله علاوه بر رنگ پریدگی ، سستی و بی حالی ، احساس خواب به بیمار دست خواهد داد.

پس در طی این نوع حمله تشنجی ، بیمار برای ۱۰ تا ۱۵ ثانیه هوشیاری خود را از دست می‌دهد و به فضا خیره می‌شود و فعالیتهای معمول وی متوقف می‌شود اما به زمین نمی‌افتد. و پس از بازگشت هوشیاری ، بیمار چیزی از حمله خود به یاد نمی‌آورد.

صرع موضعی ( فوکال )

هوشیاری بیمار در این نوع صرع مختل نمی‌شود و تظاهرات صرعی به صورت حرکتی ظاهر می‌شود. ابتد از یک نقطه شروع شده و به تدریج سایر قسمتهای بدن را فرا می‌گیرد.

البته نوع دیگر صرع موضعی ، حرکتی و بدون انتشار است که تشنج فقط در یک عضو ظاهر شده و در همان جا باقی می‌ماند. مدت حمله حدود یک تا دو دقیقه است ولی ممکن است در بعضی از افراد مدتها طول بکشد.

صرع میوکلونیک نوجوانان

صرع میوکلونیک نوجوانان نوعی از صرع است که از کودکی یا جوانی شروع می‌شود. این بیماران دچار پرش ناگهانی عضلات( میوکلونوس ) می‌شوند. آن‌ها ممکن است دچار یک تشنج تمام عیار یا حملات بدون تشنج باشند.

صرع آتونیک

تشنجات آتونیک که با عنوان تشنجات سقوطی نیز شناخته می شوند، سبب از دست رفتن کنترل عضلات می شود که می تواند سبب افتادن ناگهانی بر روی زمین و آسیبهای مکرر به سر شود.
دراین نوع صرع حملات اختلال هوشیاری بسیار کوتاه است.

اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده است

اگر فرد دچار یک تشنج تونیک – کلونیک شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید.
بر طبق اصول کمکهای اولیه باید جسم سختی را بین دندانهای بیمار قرار داده تا از گاز گرفتن زبانش جلوگیری کنید و او را به پشت خواباند و مطمئن شد که بطور معمولی نفس می‌کشد.

هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف می‌شوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامد حتما باید بیمار را به بیمارستان رساند.

همچنین اگر بیمار تاکنون یک تشنج تونیک – کلونیک نداشته و نخستین باری است که به این نوع حمله دچار می‌شود، به سرعت بیمار را به نزدیکترین بیمارستان برسانید.

در مورد سایر انواع تشنج ، بیمار را در یک محل آرام نشانده و صبر کنید تا تشنج کاملاً برطرف شود و بیمار هوشیار شود. سپس به آرامی با او صحبت کنید و به او آرامش خاطر بدهید. از زدن یا تکان دادن کودک برای متوقف کردن تشنج خودداری کنید.

اقدامات تشخیصی

۱- یک نوار مغزی (الکتروآنسفالوگرافی یا EEG ) از بیمار گرفته می‌شود تا به تشخیص نوع صرع کمک نموده و آن را از حملات اختلال هوشیاری گذرا با علل متفاوت افتراق دهد.
در مواردی که تشخیص صرع از شبه تشنج یا تشنج دروغین (تمارض) امکانپذیر نباشد از نوار مغز استفاده می‌شود.

۲- انجام MRI مغزی ممکن است برای تشخیص ناهنجاریهای ساختمانی مغز و بررسی علل ثانویه تشنج ( مانند تومورهای مغزی) لازم باشد.

۳- انجام آزمایش خون برای تشخیص اختلالات الکترولیتی مانند کمبود کلسیم به عنوان علت تشنج ضروری است.

درمان

امروزه کنترل بیشتر انواع صرعها میسر است . با استفاده از داروهای مناسب بطور روزمره می‌توان از بروز حمله جلوگیری کرد.
بیماران مبتلا به صرع ، نیاز به مصرف منظم داروی ضد تشنج دارند. این داروها معمولاً به مدت دو تا سه سال بعد از آخرین حمله تشنج ادامه می‌یابند و سپس می‌توان به تدریج ظرف چند ماه آنها را قطع کرد.
گاه یک نوع دارو به تنهایی قادر به کنترل حملات تشنجی نبوده و گاهی نیاز به استفاده از دو یا چند نوع دارو ضد تشنج می باشد.
نوع دارو براساس سن ، جنسیت ، باردار بودن فرد مصروع ، عوارض دارو و تحمل یا عدم تحمل دارو توسط بیمار تعیین میگردد.
اگر حملات صرع با دارو کنترل نشوند و همچنین MRI یک ضایعه مغزی را نشان دهد، ممکن است جراحی (خیلی به ندرت) مورد بررسی قرار بگیرد.
بعضی از داروهای مورد استفاده عبارتند از :
فنی توئین ، فنوباربیتال، پریمیدون
والپروات سدیم( دپاکین )
کاربامازپین ( تگرتول )
لاموتریژین
لوتیراستام ( Levebel )
توپیرامات

پیش‌آگهی

در بیماری صرع با مصرف دارو می‌توان حمله‌های تشنجی را به شکل مؤثر فقط در حدود ۷۰٪ موارد کنترل کرد.
پیش آگهی صرع بسته به نوع آن متفاوت است.
بیشتر از سه چهارم بیماران مبتلا به صرع تونیک – کلونیک که به مدت دو سال حمله‌ای نداشته‌اند، عود نخواهند داشت.
اغلب کودکان مبتلا به صرع پارشیال ، خوش‌خیم بوده و خود به خود بهبود می‌ یابند و بعد از بلوغ احتیاج به مصرف دارو ندارند.
پیش آگهی صرع کوچک (ابسانس) مبهم و نامعلوم است. اغلب کودکان، حتی کودکانی که مشکلشان حل نشده، هیچ ناتوانی و معلولیتی از نظر ذهنی پیدا نمی‌کنند و می‌توانند به مدارس معمولی بروند و در اغلب فعالیتهای ورزشی شرکت کنند.
از افرادی که دچار حمله‌های صرعی ژنرالیزه می‌شوند، می‌توان بیش از ۸۰٪ را با دارو به خوبی کنترل کرد، در حالی‌که این میزان در افراد دچار حمله‌های کانونی ( فوکال) فقط ۵۰٪ است.
یکی از روش‌های پیش‌بینی نتایج درازمدت، تعداد حمله‌هایی است که در شش ماه اول رخ می‌دهد.

سایر عواملی که موجب افزایش نتایج ضعیف می‌شوند عبارتند از: پاسخ ضعیف به درمان‌های اولیه، حمله‌های صرعی فراگیر، وجود سابقه صرع در سایر افراد خانواده، مشکلات روان‌پزشکی، امواجی در نوار مغزی( EEG ) که نشان‌دهنده فعالیت فراگیر صرعی شکل ( دیسشارژهای اپیلپتیفورم ) باشد.

راههای پیشگیری

اکثر علل صرع قابل پیشگیری هستند. شش گام اساسی برای پیشگیری از ابتلا به صرع که سازمان جهانی بهداشت بیان کرده است عبارتند از:

۱.مشاوره ژنتیک قبل از بارداری

 

۲. مراقبتهای پیش از تولد
۳. زایمان بی خطر
۴. کنترل تب در کودکان
۵.کاهش ضربه مغزی
۶. کنترل بیماریهای عفونی و انگلی

افراد مشهور مبتلا به صرع

– نویسنده معروف روس به نام داستایوفسکی
– فیلسوف نامدار، سقراط
– ناپلئون بناپارت
– مخترع دینامیک، آلفرد نوبل
– نقاش فرانسوی، ون سان ون گوک
– نویسنده روس، لئو تولستوی

صرع و بارداری

تا چندی پیش بسیاری از ​​زنان مبتلا به بیماری صرع به‌علت باورهای غلط تمایلی به بارداری نداشتند.

به عنوان مثال، ترس از انتقال صرع از مادر به فرزند، بروز مشکل در نوزاد به‌خاطر مصرف دارو توسط مادر، مشکلات حین زایمان برای افراد مبتلا به صرع یا بسیاری موارد دیگر نمونه‌هایی از عدم دانش کافی افراد نسبت به این بیماری بود.

خوشبختانه امروزه به‌لطف راهکارهای پزشکی و درمانی ارائه شده برای مقابله با این بیماری، بیش از ۹۰ درصد از زنان مبتلا به صرع، بارداری خود را با موفقیت طی می‌کنند و زایمانی موفقیت‌آمیز همراه با فرزندانی سالم دارند.

با این حال زنانی که قصد باردارشدن دارند لازم است چند ماه قبل از اقدام به بارداری با پزشک معالج خود مشورت نمایند.

این مراجعه و مشاوره پیش از بارداری برای کنترل تشنج‌ها در سطح مطلوب، بررسی مجدد سوابق پزشکی بیمار و تصمیم‌گیری در رابطه با قطع یا تغییر داروهای مورد استفاده بیمار در طی دوران بارداری صورت می‌گیرد.

هر چقدر کنترل حملات قبل بارداری بهتر انجام شده باشد، احتمال تشنج طی بارداری و در زمان زایمان کمتر است. با این حال عمدتا تعداد حملات در ۵۰ درصد موارد بارداری بدون تغییر باقی می‌ماند، در ۳۰ درصد موارد تشدید می‌شود و در حدود ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.

انتخاب درمان صحیح، عوارض احتمالی ایجاد شده در جنین را به کمترین میزان ممکن می‌رساند. شایان ذکر است که امکان بروز ضایعات جنینی در خانم‌های سالم نیز وجود دارد اما این احتمال در بیماران مبتلا به صرع ​به میزان اندکی به‌علت مصرف دارو افزایش می‌یابد که با انتخاب صحیح دارو به کمترین حد خود می‌رس

د. خانم‌هایی که تحت درمان هستند مانند سایر زنان باردار در دوران بارداری نیاز به استراحت و خواب کافی، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی مناسب و پرهیز از هر گونه استرس و ناراحتی دارند.

علاوه بر موارد درمانی ذکر شده، بررسی عادات غذایی و زندگی بیمار در این دوران دارای اهمیت بسیار زیادی است و هم چنین همکاری صمیمانه همسر بیمار برای راحت‌تر سپری کردن این مدت می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

صرع و شیردهی

طبق منابع موجود، تمامی داروهای مورد استفاده در درمان‌ صرع از شیر مادر عبور می‌کنند و برای تصمیم‌گیری در مورد شیردهی باید منافع و مضرات موجود برای مادر و نوزاد را همزمان سنجید.

اما در مجموع شیردهی برای مادران مبتلا به صرع ممنوع نیست و می‌توانند مانند تمامی مادران شیردهی را انجام دهند.

صرع در ایران

صرع در ایران از شایع‌ترین بیماری مغز و اعصاب محسوب می‌شود و شیوع آن از استاندارد جهانی بیشتراست.
بررسی‌های علمی نشان می‌دهد اکنون نزدیک یک و نیم درصد مردم ایران صرع دارند ( تقریبا یک میلیون و دویست هزار نفر از کل جمعیت ایران طبق آخرین آمار ارائه شده) که این آمار حاکی از حدود سه برابر بودن بیماران صرعی درایران به نسبت اروپا است و بنظر میرسد علت آن مجروحین جنگی و آمار بالای تصادفات در ایران باشد

 

صرع و تغذیه

تاکنون هیچ نوع رژیم غذایی خاصی در بیماری صرع کودکان و بالغین وجود ندارد که بتواند به پیشگیری از حملات تشنجی کمک نماید. و مصرف هیچ ماده غذائی ، تحریک کننده ایجاد تشنج نمی باشد.

و این باور که غذاهای با طبع سرد باعث تشدید حملات صرعی می شوند ، هیچگونه مبنای علمی ندارد.
تنها رژیم درمانی ثابت شده ، رژیم کتونی می باشد که یک رژیم غذایی پر چربی و‌کم کربوهیدرات است و در کمک به درمان صرع دوره نوزادی بکار می رود.

صرع و ازدواج

وقتی یک فرد مصروع تصمیم به ازدواج  می گیرد، سؤالات متفاوتی برای وی وجود دارد. از جمله این که آیا می تواند ازدواج کند یا خیر؟
آیا بیماری او به فرزندش نیز به ارث می رسد؟
ابتدا باید به این مسئله توجه داشته باشیم که اگر یک فرد عادی با شرایط طبیعی بچه دار شود، احتمال این که فرزندش دچار صرع شود ، حدود نیم درصد است.

حال اگر مادری مبتلا به صرع باشد، به دلیل آنکه صرع ، طبیعتاً اساس ژنتیکی هم دارد، احتمال ابتلای کودک به صرع، حدود پنج درصد است.

علی رغم این مسئله باید در نظر داشت که به احتمال ۹۵ درصد ، مادر مصروع کودک سالمی را به دنیا می آورد و این شانس بسیار بالایی است.

به فردی که مبتلا به صرع است ، توصیه می شود قبل از ازدواج ، تحت مشاوره (خصوصاً مشاوره ژنتیک  ) قرار گیرد و در طی دوران بارداری حتماً تحت نظر پزشک زنان و متخصص مغز و اعصاب قرار گیرد تا بدین ترتیب احتمال ایجاد هرگونه خطر برای کودک به کمترین میزان برسد.
بدین ترتیب با بررسی صحیح و منطقی این مسئله ، بیماران مصروع می توانند یک زندگی و ازدواج موفق داشته و فرزندان سالمی به دنیا آورند.

برخی از انواع بیماری صرع ، اساس ژنتیک شناخته شده ای دارند (مانند صرع کوچک ) که ما می دانیم ممکن است به ارث برسند.

ولی برخی دیگر از انواع آن اساس ژنتیک ندارند. مثلاً اگر فردی در اثر ضربه مغزی دچار بیمار صرع گردد، هیچ گونه علت ژنتیکی در این مورد وجود ندارد. یا اگر کودکی در جریان زایمان دچار مشکلاتی از قبیل نرسیدن اکسیژن به مغز شود، احتمال ابتلای وی به صرع در آینده وجود دارد. ولی چنانچه عوامل بیرونی موجب به وجود آمدن این اختلال باشد، این بیماری به فرزند به ارث نمی رسد.
خوشبختانه در صرع، مواردی که علل ژنتیک دارند کم بوده و درواقع می توان گفت اکثر انواع صرع اساس ژنتیک ندارد.

صرع و خواستگاری

اگر خانمی مبتلا به بیماری صرع است ( و بطور کلی ابتلا به هرنوع بیماری) بهتر است این موضوع به شریک زندگی آینده اش گفته شود چون در صورت مطرح نکردن این بیماری در شما نوعی نگرانی ایجاد خواهد شد که مبادا در آینده همسر شما متوجه بیماری شما گردد.

ضمن اینکه مطلع شدن از بیماری توسط همسر شما چیز دور از ذهنی نیست چون شما باید در زمان مشخصی داروی ضد صرع مصرف کنید و همچنین ممکن است واقعا” دچار تشنج شوید و یا اینکه همسر شما توسط شخص دیگری متوجه بیماری شما شود که در این صورت قطعا” همسر شما نسبت به صداقت شما در همه امور دچار تردید می‌شود.
حتی ممکن است برای او ابتلا بیماری صرع اهمیتی نداشته باشد اما میتواند حس عدم اعتماد در او ایجاد شود و این سوال برایش ایجاد شود که آیا ممکن است تا کنون مسائل مهم دیگری نیز وجود داشته که من از آن بی اطلاع باشم؟
هیچ چیز در زندگی بهتر از صداقت نیست. نباید خشت اول دیوار زندگی را کج بگذاریم. همسر شما نیز حق دارد که از بیماری شما مطلع شود همانطور که شما نیز از همسر خود انتظار دارید با شما صادق باشد.
باید در زندگی به خدا توکل کرد و ایمان داشت که خداوند بهترین چیزها را برای او می خواهد و اگر در صورت مطرح کردن بیماریتان ، پاسخ خواستگارشما منفی بود شاید درآن حکمتی نهفته و خدا برای شما شخص مناسب تری را در نظر دارد ، شخصی که با شما هم فرکانس است و شما را بیشتر درک میکند.
بیاد داشته باشیم هر عملی که ریشه در دروغ و ترس داشته باشد ، نجوای شیطان است و مارا از مسیر درست زندگی منحرف می‌کند.